Σωματικές τιμωρίες, απειλές για μπαμπούλες και φαντάσματα, απαγόρευση του τάδε παιχνιδιού, αντιγραφή 100 φορές "δε θα το ξανακάνω", time –out (τεχνική του διαλείμματος)… Είναι κάποιες από τις πιο συχνές μορφές τιμωρίας που χρησιμοποιούν οι γονείς ως μέσο διαπαιδαγώγησης. Έχουν κάποιο παραγωγικό αποτέλεσμα;

Υπάρχουν πολλές συγκρουόμενες απόψεις για την αποτελεσματικότητα ή όχι της τιμωρίας. Όλες όμως συγκλίνουν σε μια κοινή διαπίστωση. Η τιμωρία είναι αποτελεσματική για μια αλλαγή της συμπεριφoράς του παιδιού,  που είναι συνήθως βραχεία. Αν εφαρμοστεί με σύνεση μπορεί να αποτελέσει λύση τελευταία ανάγκης, ως πυροσβεστικό μέσο, επειδή η τιμωρία από μόνη της δε μαθαίνει στο παιδί τι διαφορετικό να κάνει και πώς να το κάνει. Η τιμωρία από μόνη της δε μπορεί να μετατρέψει έναν άσχημο χαρακτήρα σε καλό, επειδή δεν έχει ουσιαστικό μορφωτικό χαρακτήρα, αφού δε λέει στο παιδί πώς να κάνει κάτι αλλά τι δεν πρέπει να κάνει.

Αποτελεσματικότητα της τιμωρίας

Η αποτελεσματικότητα της τιμωρίας εξαρτάται από το πλαίσιο μέσα στο οποίο εκδηλώνεται.

Σε κάθε περίπτωση το παιδί πρέπει να νιώθει ότι τι σεβόμαστε, ότι τιμωρούμε τη συμπεριφορά του και όχι την προσωπικότητά του, ότι η τιμωρία είναι η φυσική συνέπεια της πράξης του και όχι η απόρριψή του από εμάς.

Εξηγούμε με σαφήνεια στο παιδί τους λόγους για τους οποίους δε μας άρεσε η συμπεριφορά του και τις περαιτέρω συνέπειες που θα είχε για το ίδιο και πιθανό τους υπόλοιπους.  

Η τιμωρία χρειάζεται να εφαρμόζεται με συνέπεια και σταθερότητα κάθε φορά που συμβαίνει το ίδιο παράπτωμα.

Η τιμωρία να συμβαίνει κατά τα η διάρκεια ή αμέσως μετά την εκτέλεση της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς του παιδιού. Εάν συμβεί σε άκαιρη χωροχρονικά στιγμή το παιδί δε θα καταλάβει το νόημα της τιμωρίας.

Να μην είναι εξοντωτική.

Να χρησιμοποιείται με αίσθηση δικαίου. Ας μη ξεχνάμε ότι οι σχέσεις ανηλίκου-ενηλίκου είναι εκ των πραγμάτων άνισες και είναι ευθύνη των ενηλίκων να μη γίνουν εξαιρετικά άδικες και κατ΄επέκτασην αναποτελεσματικές.

Να υπάρχει ένα στοργικό οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο το παιδί να μπορεί να βασιστεί και να επιστρέψει μετά το τέλος της τιμωρίας.

Τέλος, όσο περισσότερο ενισχύεται το παιδί με επαίνους και πράξεις για τις θετικές του συμπεριφορές, τόσο λιγότερο θα χρειάζεται να τιμωρείται για τις αρνητικές του. Η ενίσχυση των θετικών συμπεριφορών σε συνδυασμό με ήπιες τιμωρίες όταν αυτές είναι απαραίτητες, αποτελεί ισχυρό μέσο σφυρηλάτησης του χαρακτήρα του παιδιού. Πριν προβείτε βέβαια σε οποιαδήποτε τιμωρία, καλό είναι να προσπαθείτε να δείτε τον κόσμο με τα μάτια του παιδιού, να καταλάβετε τις ανάγκες του και πώς αυτό σκέφτεται.    

Της Μαίρης Ιωάννου 

Εγγεγραμενη Κλινικός Ψυχολόγος